Podstawowym obowiązkiem pracownika jest stosowanie przepisów i zasad BHP. Pracownik powinien je znać i poddawać się szkoleniom w ich zakresie. Warto zwrócić uwagę na to, że pracownik powinien aktywnie i skutecznie nabywać wiedzę dotyczącą bezpieczeństwa w jego zakładzie pracy oraz na jego stanowisku pracy. Oprócz znajomości zasad bezpieczeństwa i higieny pracy oraz związanych z nimi przepisów, do obowiązków pracownika należy:
- wykonywanie pracy zgodnie z przepisami i zasadami BHP,
- dbanie o należyty stan maszyn, urządzeń, narzędzi i sprzętu,
- dbanie o porządek i ład w miejscu pracy,
- stosowanie środków ochrony zbiorowej oraz używanie środków ochrony indywidualnej, a także odzieży i obuwia roboczego,
- poddawanie się wstępnym, okresowym i kontrolnym oraz innym badaniom lekarskim i stosować się do zaleceń lekarza,
- natychmiastowe powiadomienie o zauważonym w zakładzie pracy wypadku lub zagrożeniu dla życia lub zdrowia ludzkiego,
- ostrzeżenie o niebezpieczeństwie współpracowników i inne osoby znajdujące się w rejonie zagrożenia,
- współpraca z pracodawcą i przełożonymi w wypełnianiu obowiązków dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy.
Kary dla pracownika za nieprzestrzeganie przepisów BHP
Za nieprzestrzeganie przepisów BHP grozi pracownikowi kara upomnienia lub nagany, ale również kara pieniężna. Kara taka nie może przekraczać dziennej stawki za jedno wykroczenie, a miesięcznie nie może przekraczać jednej dziesiątej części wynagrodzenia przypadającego pracownikowi w ciągu miesiąca. Kary pieniężne muszą zostać przeznaczone przez pracodawcę na poprawę warunków bezpieczeństwa i higieny pracy. Co ważne – karę pieniężną można nałożyć do dwóch tygodni od dnia, w którym pracodawca dowiedział się o naruszeniu, ale nie później niż trzy miesiące od dnia tego naruszenia. Przed nałożeniem kary pracodawca powinien przesłuchać pracownika, a jeśli tego nie może zrobić ze względu na absencję pracownika, okres dwutygodniowego terminu na nałożenie kary zawiesza się do dnia przesłuchania. Obowiązkiem pracodawcy jest przedstawienie informacji o karze w formie pisemnej, wskazując rodzaj naruszenia i jego datę oraz informując o prawie do sprzeciwu.
Odpowiedzialność materialna pracownika
Kiedy dochodzi do wypadku lub naruszenia przepisów BHP, często ulega zniszczeniu mienie pracodawcy. Jeżeli winę ponosi pracownik, pracodawca ma prawo oczekiwać od niego odszkodowania, jednak pracodawca musi udowodnić, że to pracownik ponosi odpowiedzialność za powstałą szkodę. Jeśli do powstania szkody przyczyniło się kilku pracowników, to odpowiadają oni proporcjonalnie do swojego udziału w zdarzeniu. Gdy jednak nie można tych proporcji ustalić, wówczas odpowiadają wszyscy solidarnie. Maksymalna wysokość odszkodowania nie może przewyższyć kwoty trzymiesięcznego wynagrodzenia pracownika przysługującego w dniu wyrządzenia szkody. Wyjątkiem jest sytuacja, gdy pracownik umyślnie wyrządził szkodę. W takiej sytuacji musi pokryć szkodę w pełnej wysokości.
Odpowiedzialność za szkody wobec osób trzecich
Roszczenia osób trzecich zaspokaja w całości pracodawca, jednak ma on prawo żądać od pracownika lub pracowników odszkodowania na zasadach podanych powyżej.
Prawa pracownika w zakresie BHP
Pracownik ma prawo powstrzymać się od wykonywania pracy, gdy warunki pracy jego zdaniem nie odpowiadają przepisom bezpieczeństwa i higieny pracy oraz stwarzają zagrożenie dla zdrowia lub życia pracownika. Jeśli powstrzymanie się od pracy nie wyklucza zagrożenia, pracownik ma prawo nawet oddalić się od miejsca pracy. W takiej sytuacji pracownik powinien niezwłocznie poinformować o tym swojego pracodawcę. Pracownik zachowuje pełne prawo do wynagrodzenia za okres powstrzymywania się od pracy, a wg Kodeksu pracy nie powinien ponosić żadnych negatywnych konsekwencji powstrzymania się od pracy lub oddalenia się z miejsca zagrożenia.