Dlaczego nie szukamy pomocy u specjalisty?
Na początku tego artykułu chciałabym zwrócić uwagę na powszechną tendencję do unikania kontaktu z psychologami, psychoterapeutami i psychiatrami. To poważny problem, który skutkuje wieloletnim nieraz pogorszeniem funkcjonowania i obniżeniem jakości życia. Dlaczego tak bardzo boimy się skorzystać z ich pomocy, bardziej niż z pomocy dentysty? Strach przed społecznym wykluczeniem i łatką osoby „chorej psychicznie” sprawia, że wybieramy cierpienie i nie szukamy specjalistycznej pomocy. Drugim powodem jest brak przekonania, że taki specjalista może pomóc rozwiązać nasze problemy. Jednak realnymi przyczynami unikania pomocy tych fachowców są zaprzeczenie i represja – mechanizmy obronne pozwalające radzić sobie z treściami wywołującymi lęk, obciążającymi i często zbyt trudnymi, by się z nimi skonfrontować. Te mechanizmy przyczyniają się do deformacji postrzegania rzeczywistości, której efektem jest przekonanie samego siebie, że nic się nie stało, a my nie potrzebujemy pomocy. Jednak jeśli braliśmy udział w wypadku przy pracy jako ofiara lub jako jego świadek, wypadek ten może wywrzeć ogromne piętno na naszej psychice i uniemożliwić nam normalne funkcjonowanie.
Reakcja na duży stres
Duży stres może powodować traumę, którą nasza psychika potrzebuje jakoś “przepracować”. Częstymi reakcjami na silny stres są min. kryzys, zaburzenia adaptacyjne, depresja, zespół stresu pourazowego. Objawy mogą pojawić się od razu po zdarzeniu, ale bywa, że pojawiają się nawet pół roku po nim, gdy nasze zasoby psychiczne przestają być wystarczające do tego, by radzić sobie z trudnym wydarzeniem. Gdy mamy problemy z normalnym funkcjonowaniem, niepokoją nas jakiekolwiek problemy natury psychicznej – przygnębienie, brak motywacji, smutek, płaczliwość, nagłe wybuchy gniewu, poczucie przytłoczenia i bezsensu, ale również objawy somatyczne – rozregulowania snu, zaburzenia łaknienia, gwałtowne zmiany wagi ciała, u kobiet – rozregulowanie okresu – trzeba skorzystać z pomocy specjalisty. O zdrowie psychiczne należy dbać tak samo jak o zdrowie fizyczne. Tym bardziej, że zaburzenia psychosomatyczne udowadniają, że trudno oddzielić te dwie sfery.
Ostra reakcja na stres
Ostra reakcja na stres (ASD / ASR) jest normalną reakcją zdrowego organizmu na sytuację zagrażającą i występuje bezpośrednio bądź do kilku godzinach od wydarzenia traumatycznego. Może wiązać się z objawami somatycznymi takimi jak: przyspieszona akcja serca, podwyższone ciśnienie, problemy z oddychaniem, nadmierna potliwość, krótkotrwała utrata przytomności, biegunka, wymioty, odrętwienie oraz z objawami psychicznymi: poczucie napięcia, nierealności, dezorientacja, gniew i rozpacz, przekonanie o braku kontroli nad sobą i otoczeniem, pobudzenie psychomotoryczne. Objawy u większości osób mijają w ciągu 2-3 dni, jednak czasem utrzymują się do około miesiąca. Jeżeli wymienione problemy trwają dłużej, bądź pojawiają się dodatkowe objawy, istnieją podstawy do postawienia diagnozy zespołu stresu pourazowego (PTSD).
Uwaga
Stan ten wymaga konsultacji z psychologiem lub interwentem kryzysowym i – w przypadku ostrych objawów -również z psychiatrą.
Zespół stresu pourazowego (PTSD)
Przechodząc zespół stresu pourazowego możemy spodziewać się takich doznań, jak: poczucie przerażenia, poczucie odrętwienia, zagubienia, szoku czy wycofania, nawracające i niezwykle dokładne, wręcz fotograficzne wspomnienia wydarzenia traumatycznego, koszmary senne, unikanie miejsc związanych z traumatycznym przeżyciem, drażliwość, wybuchy złości, obniżony nastrój, niemożność czerpania przyjemności i radości z wydarzeń, które sprawiały dotąd radość, bóle głowy lub brzucha, ogólne złe samopoczucie. Pojawiają się też takie odczucia, jak zniecierpliwienie, trudności w koncentracji i przenoszeniu uwagi z jednego tematu na drugi i z powrotem, próby unikania myśli o wypadku, lęk uogólniony. Oczywiście nie muszą występować wszystkie te objawy jednocześnie, ale nawet jeden z nich może dostatecznie uniemożliwić nam normalne funkcjonowanie. Jeśli takie objawy utrzymują się dłużej niż miesiąc, należy niezwłocznie zwrócić się do specjalisty po pomoc. Nieleczony zespół stresu pourazowego może utrzymywać się latami i zakłócać lub wręcz uniemożliwiać nam normalne funkcjonowanie.
Potraumatyczny wzrost
Innym, najbardziej pożądanym efektem przeżytej traumy może być potraumatyczny wzrost. Jest to przekształcenie cierpienia i strachu w nową wartość. Człowiek lepiej rozumie siebie i otaczający go świat i przechodzi na wyższy poziom funkcjonowania. U osób, które doświadczają potraumatycznego wzrostu, obserwuje się zwiększenie odporności psychicznej, emocjonalnej dojrzałości, empatii, współczucia dla innych, a także głębsze rozumienie osobistych wartości, celu i sensu istnienia. Te pozytywne zmiany nie wykluczają niestety również negatywnych konsekwencji przeżytej traumy i następują dopiero po nich. Zanim będziemy mieć szansę na potraumatyczny wzrost, musimy “przepracować” stres związany z wydarzeniem traumatycznym. Zwracając się po pomoc do specjalisty najczęściej możemy liczyć tylko na pomoc w przywróceniu stanu funkcjonowania sprzed traumy. Na ogół terapeuci przerywają wówczas terapię uznając ją za zakończoną z sukcesem. Ale dopiero ten etap pozwala na osiągniecie wzrostu potraumatycznego. W pozytywnym przepracowaniu traumy mogą pomóc bliscy ludzie, gotowi nas wysłuchać i wesprzeć, a także rozbudowane życie duchowe. Większą szansę na wzrost potraumatyczny mają również osoby pełne optymizmu i poczucia sensu życia.
Diagnoza stanu psychicznego.
Aby prawidłowo zdiagnozować swój stan psychiczny i uzyskać adekwatną do problemu pomoc, konieczna jest wizyta u psychologa, interwenta kryzysowego, psychoterapeuty lub psychiatry. Jest wiele problemów, z którymi sami sobie nie poradzimy. Powrót do równowagi psychicznej po przebytej traumie może nam zająć kilka lat, podczas gdy pracując ze specjalistą, możemy skrócić ten czas do paru miesięcy. Co więcej: dzięki pomocy specjalisty możemy wykorzystać trudne wydarzenie do stania się nową, lepszą wersją samego siebie, osobą, która wyszła obronną ręką z traumatycznego doświadczenia i na nowo – w bardziej dojrzały sposób – uporządkowała swoje życie.
Konsultacja: psychoterapeuta Agata Ptasznik-Czyż
Opracowano na podstawie: Nina Ogińska-Bulik, Zygfryd Juczyński: Konsekwencje doświadczanych negatywnych wydarzeń życiowych — objawy stresu pourazowego i potraumatyczny wzrost.