Choroby zawodowe
Definicja choroby zawodowej
Po pierwsze choroba, by uznać ją za zawodową, musi być wymieniona w wykazie chorób zawodowych.
Dodatkowo, musi ona być bezpośrednio i bezspornie lub z dużym prawdopodobieństwem wywołana przez czynniki szkodliwe dla zdrowia, występujące w środowisku pracy albo związane ze sposobem wykonywania pracy.
Do rozpoznania choroby zawodowej może dojść podczas zatrudnienia lub po jego ustaniu, a nawet po śmierci pracownika.
Ostatnia analiza wykonana na zlecenie ZUS przez Instytut Medycyny Pracy im. J. Nofera w Łodzi wykazuje, że w latach 2016-2019 do najczęstszych rozpoznanych chorób zawodowych należą: choroby zakaźne lub pasożytnicze (31,6%), pylica płuc (22,9%), przewlekłe choroby obwodowego układu nerwowego (10,0%), ubytek słuchu (5,1%), przewlekłe choroby układu ruchu (4,8%), nowotwory złośliwe (3,2%), choroby skóry (3%) oraz astma oskrzelowa (2%). Ogółem potwierdzono aż 8 148 przypadków chorób zawodowych w okresie od 2016-2019 roku.
Najwięcej chorób zawodowych stwierdzono u robotników przemysłowych i rzemieślników, w szczególności robotników obróbki metali i mechaników maszyn i urządzeń pokrewnych.
Warunki pracy
Czynniki, jakie mogą powodować choroby zawodowe:
– czynniki fizyczne (np. oświetlenia lub jego brak, hałas, mikroklimat),
– czynniki chemiczne ( narażenie na działanie substancji chemicznej, mające negatywny wpływ na zdrowie pracownika),
– cząsteczki nanostrukturalne (które ze względu na zwiększone możliwości przenikania do organizmu człowieka również są czynnikiem ryzyka),
– czynniki biologiczne (np. kontakt z zarażonymi chorobą zakaźną).
Do warunków pracy wlicza się nie tylko te, które są bezpośrednio w zakładzie pracy, lecz również w jego najbliższym otoczeniu.
Na przykład pracownik wykonujący pracę w swoim zakładzie pracy, może być narażony na szkodliwe opary wydobywające się z pobliskiego zakładu pracy, które zanieczyszczają powietrze również na zewnątrz, gdzie pracownik wykonuje swoją pracę.
Procedura zgłaszania choroby zawodowej
Zgłoszenia choroby zawodowej może dokonać:
– pracodawca,
– zatrudniony aktualnie pracownik poprzez lekarza sprawującego nad nim profilaktyczną opiekę zdrowotną,
– pracownik aktualnie niezatrudniony,
– lekarz,
– lekarz dentysta.
Zgłoszenia dokonuje się do właściwego państwowego inspektoratu sanitarnego i właściwego okręgowego inspektora pracy. W obu przypadkach zgodnie z właściwością miejsca, w którym była lub jest wykonywana praca albo zgodnie z siedzibą pracodawcy, jeśli to w niej zgromadzona jest dokumentacja dotycząca narażenia zawodowego.
Rozpoznanie u pracownika objawów choroby zawodowej
Orzekaniem o chorobie zawodowej zajmują się lekarze spełniający odpowiednie wymogi oraz pracujący w jednostce orzeczniczej pierwszego lub drugiego stopnia.
Jednostkami orzeczniczymi pierwszego stopnia są:
– poradnie chorób zawodowych w wojewódzkich ośrodkach medycyny pracy,
– kliniki i poradnie chorób zawodowych uniwersytetów medycznych,
– poradnie chorób zakaźnych wojewódzkich ośrodków medycyny pracy albo przychodnie i oddziały chorób zakaźnych poziomu wojewódzkiego,
– podmioty lecznicze, w których nastąpiła hospitalizacja z powodu wystąpienia ostrych objawów choroby.
Jednostki drugiego stopnia to instytuty badawcze w dziedzinie medycyny pracy.
Uprawnienia lekarza orzecznika
Lekarz orzecznik ma prawo do dostępu do dokumentów potwierdzających przebieg zatrudnienia u danego pracodawcy oraz do oceny narażenia zawodowego na czynniki szkodliwe i niebezpieczne.
Może on również zwrócić się do pracodawcy o uzupełnienie dokumentacji w zakresie dotyczącym przebiegu i organizacji pracy zawodowej pracownika (lub byłego pracownika), a także informacje dotyczące nadgodzin, wyników pomiarów czynników szkodliwych, stosowanych przez pracownika środków ochrony indywidualnej itp. Może też prosić o uzupełnienie dokumentacji lekarza sprawującego profilaktykę zdrowotną nad pracownikiem lub innego lekarza prowadzącego opiekę zdrowotną nad nim, a także państwowego inspektora sanitarnego.
Lekarz po rozpoznaniu u pracownika choroby zawodowej może w orzeczeniu lekarskim wskazać konieczność przeniesienia pracownika na inne stanowisko, na którym nie będzie narażony na podobne czynniki, które wywołały chorobę zawodową. Wówczas pracodawca powinien zrealizować to zalecenie z zastrzeżeniem, że jeśli na innym stanowisku pracy byłoby niższe wynagrodzenie, wówczas pracownikowi przysługuje przez okres 6 miesięcy dodatek wyrównawczy.
W związku z wypadkiem przy pracy lub choroba zawodową może zostać ustalony stały lub długotrwały uszczerbek na zdrowiu.
Jakie odszkodowanie może otrzymać pracownik?
Jeśli choroba, na którą zapadł pracownik jest wpisana do wykazu chorób zawodowych, a zarazem jest bezspornie i bezpośrednio lub z dużym prawdopodobieństwem wywołana przez czynniki szkodliwe dla zdrowia występujące w środowisku pracy, wówczas pracownikowi należy się odszkodowanie. Musi jednak dojść do długotrwałego (ponad 6 miesięcy, ale mogącego ulec poprawie) lub stałego uszczerbku zdrowia.
Odszkodowanie może zostać wypłacone po zakończeniu leczenia i rehabilitacji.
Odszkodowanie jest wypłacane na podstawie Art. 11 ustawy z dnia 30 października 2002 roku o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób. Jest to odszkodowanie jednorazowe.
Wysokość odszkodowania w roku 2022:
- 1033 zł za każdy procent stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu oraz z tytułu zwiększenia tego uszczerbku co najmniej o 10 punktów procentowych,
- 18 086 zł z tytułu orzeczenia całkowitej niezdolności do pracy oraz niezdolności do samodzielnej egzystencji ubezpieczonego, także wskutek pogorszenia się stanu zdrowia rencisty,
- 93 014 zł, gdy do jednorazowego odszkodowania uprawniony jest małżonek lub dziecko zmarłego ubezpieczonego lub rencisty,
- 46 507 zł, gdy do jednorazowego odszkodowania uprawniony jest członek rodziny zmarłego ubezpieczonego lub rencisty inny niż małżonek lub dziecko,
- 93 014 zł, gdy do jednorazowego odszkodowania uprawnieni są równocześnie małżonek i jedno lub więcej dzieci zmarłego ubezpieczonego lub rencisty, oraz 16 048 zł z tytułu zwiększenia tego odszkodowania przysługującego na każde z tych dzieci,
- 18 086 zł, gdy obok małżonka lub dzieci do jednorazowego odszkodowania uprawnieni są równocześnie inni członkowie rodziny zmarłego ubezpieczonego lub rencisty, każdemu z nich niezależnie od odszkodowania przysługującego małżonkowi lub dzieciom,
- 46 507 zł, gdy do jednorazowego odszkodowania uprawnieni są tylko członkowie rodziny inni niż małżonek lub dzieci zmarłego ubezpieczonego lub rencisty, oraz 18 086 zł z tytułu zwiększenia tego odszkodowania przysługującego na drugiego i każdego następnego uprawnionego.