Kontrola Państwowej Inspekcji Pracy
Państwowa Inspekcja Pracy (PIP) ma prawo wysłać swojego pracownika do zakładu pracy bez żadnego uprzedzenia o dowolnej porze dnia lub nocy. Inspektor pracy lub inny upoważniony pracownik PIP powinien okazać pracodawcy legitymację służbową potwierdzającą jego tożsamość i uprawnienia, a także upoważnienie do przeprowadzenia kontroli.
Upoważnienie do przeprowadzenia kontroli
Może być wydane przez Głównego Inspektora Pracy, jego zastępcę lub okręgowych inspektorów pracy i ich zastępców. Upoważnienie powinno zawierać:
- podstawę prawną kontroli,
- organ kontroli,
- dane osoby, która ma kontrolę przeprowadzić wraz z numerem legitymacji służbowej,
- zakres przedmiotowy kontroli,
- oznaczenie podmiotu objętego kontrolą,
- datę rozpoczęcia i przewidywany termin zakończenia kontroli,
- pouczenie o prawach i obowiązkach kontrolowanego,
- datę i miejsce wystawienia upoważnienia.
Jeśli jednak występuje w zakładzie zagrożenie życia lub zdrowia pracowników, kontroler ma prawo okazać tylko legitymację, a upoważnienie doręczyć do 7 dni od podjęcia kontroli. Inspektor pracy nie potrzebuje żadnej przepustki, żeby poruszać się swobodnie po zakładzie pracy oraz jest zwolniony z rewizji osobistej.
Co może się wydarzyć podczas kontroli PIP?
Inspektor pracy może podczas kontroli sprawdzić, czy w zakładzie są przestrzegane przepisy prawa pracy, w szczególności dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy, a także legalność zatrudnienia.
Podczas kontroli inspektor pracy ma również prawo do:
- swobodnego przemieszczania się i oględzin obiektów, maszyn, urządzeń oraz pomieszczeń,
- żądania ustnych i pisemnych informacji od pracodawcy, pracowników obecnych i byłych oraz współpracujących osób wykonujących na własny rachunek działalność gospodarczą,
- wgląd do dokumentacji zakładu pracy ( dokumentów dotyczących budowy, przebudowy, modernizacji, planów i rysunków technicznych, wyników ekspertyz, badań i pomiarów itp.),
- dostępu do akt osobowych i wszelkich dokumentów związanych z wykonywaniem pracy przez pracowników i osoby zatrudnione na innej podstawie niż stosunek pracy,
- dostępu do decyzji wydanych przez inne organy kontroli i nadzoru nad warunkami pracy oraz ich realizacją,
- utrwalenia dźwięku i obrazu (np. w postaci nagrania wideo) przebiegu kontroli,
- żądania zestawień, odpisów lub wyciągów na podstawie przedstawionych dokumentów,
- korzystania z konsultacji u biegłych, specjalistów oraz z pomocy akredytowanych laboratoriów.
Jeśli kontrolujący stwierdzi wykroczenie, polegające na naruszeniu przepisów ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, ma prawo skierować sprawę do sądu oraz poinformować odpowiednie organy o naruszeniu przepisów (np. ZUS, urząd kontroli skarbowej oraz Policję lub Straż Graniczną). Gdy naruszenia przepisów dopuścił się bezrobotny, zostanie powiadomiony o tym starosta.
Protokół pokontrolny
Po zakończonej kontroli, pracodawca powinien otrzymać w formie pisemnej protokół pokontrolny. Będzie on zawierać takie informacje jak:
- dane kontrolującego,
- dane osoby reprezentującej pracodawcę,
- data rozpoczęcia działalności przez podmiot kontrolowany, a także datę powołania/objęcia stanowiska przez osobę go reprezentującą,
- wskazanie dni, w których przeprowadzono kontrolę,
- informacja o zrealizowaniu poprzednich decyzji i wystąpień organów PIP oraz wniosków, zaleceń i decyzji innych organów kontroli i nadzoru nad warunkami pracy,
- opis naruszeń prawa oraz inne informacje istotne dla wyników kontroli,
- informacja o pobranych próbkach surowców lub materiałów,
- zapis decyzji ustnych oraz relacja z ich realizacji,
- informacja o liczbie i rodzaju udzielonych porad z zakresu prawa pracy,
- dane osób, przy których odbyła się kontrola,
- informacja o zastrzeżeniach do protokołu – czy zostały wniesione,
- informacja o usunięciu nieprawidłowości przed zakończeniem kontroli.
Na życzenie kontrolowanego w protokole może pojawić się wzmianka o informacjach objętych tajemnicą przedsiębiorstwa. Zastrzeżenia do protokołu wnosi się pisemnie do 7 dni od przedstawienia go pracodawcy. Ale to nie koniec. Po kontroli inspektor pracy ma prawo wydać decyzję, skierować wystąpienie lub wnieść powództwo lub inne działania, gdy prawo do tego lub obowiązek wynika z innych przepisów.
Decyzja
Jeśli uchybienia mogą zostać usunięte podczas kontroli, decyzja o tym może być wydana w formie ustnej. W pozostałych wypadkach jest ona doręczona w formie pisemnej lub wpisu do dziennika budowy. Od decyzji można się odwołać pisemnie do okręgowego inspektora pracy w terminie 7 dni od jej otrzymania. Odwołuje się za pośrednictwem inspektora pracy, który wydał tę decyzję. Wstrzymanie wykonania zaskarżonej decyzji może podjąć tylko okręgowy inspektor pracy. W przypadku niekorzystnego dla pracodawcy rozstrzygnięcia odwołania, pracodawca może wnieść skargę na decyzję do wojewódzkiego sądu administracyjnego.
Uwaga!
Sąd administracyjny nie rozstrzyga merytorycznie sprawy i nie prowadzi postępowania dowodowego, decyzja inspektora pracy może tylko ulec kasacji wyrokiem sądu. Oznacza to, iż lepiej jest przygotować wszystkie dowody i analizy jeszcze podczas postępowania przed organami Państwowej Inspekcji Pracy. Sąd swoim wyrokiem może jedynie przekazać ja do ponownego rozpatrzenia.
Wystąpienie
Wystąpienie powinno zawierać pokontrolne wnioski oraz ich podstawę prawną. Taka forma zobowiązuje pracodawcę do powiadomienia odpowiedniego organu PIP o terminie i sposobie realizacji wniosków pokontrolnych w terminie określonym w wystąpieniu, jednak nie dłuższym niż 30 dni.
Mandaty i grzywny
Za wykroczenia przeciwko prawom pracownika inspektor pracy może ukarać pracodawcę mandatem od 1000 zł do 2000 zł. Przy ponownym wykroczeniu w przeciągu dwóch lat od otrzymania pierwszego mandatu właściwy organ Państwowej inspekcji pracy może nałożyć grzywnę do 5000 zł. W przypadku odmowy przyjęcia mandatu karnego inspektor kieruje sprawę do sądu. Sąd ma prawo nałożyć grzywnę od 1000 do 30 000 zł.
Uprawnienia kontrolującego
Jeżeli kontrolujący stwierdzi zagrożenie dla życia lub zdrowia ludzi znajdujących się w przedsiębiorstwie, może nakazać:
- wstrzymanie prac i działalności,
- wstrzymanie eksploatacji maszyn i urządzeń,
- wstrzymanie pracy lub prowadzenia działalności w miejscach, w których istnieje zagrożenia dla życia lub zdrowia ludzi.
Ponadto kontrolujący może:
- nakazać wypłatę należnego wynagrodzenia lub innego świadczenia przysługującego pracownikowi, nakaz taki podlega natychmiastowemu wykonaniu,
- zażądać ustalenia przyczyny wypadku przy pracy,
- nakazać wykonanie pomiarów i badań czynników szkodliwych i uciążliwych w środowisku pracy.